Organik Bileşikler- Karbonhidratlar

ORGANİK BİLEŞİKLER 

Canlı vücudunda biyosentez reaksiyonları sonuncu oluşturulan maddelerdir.

Organik moleküllerin vücutta çeşitli görevleri vardır.

Bunlar;

A. Enerji verici moleküller = karbonhidratlar, lipitler, proteinler.

B. Yapıcı-onarıcı moleküller = proteinler, lipitler, karbonhidratlar.

C. Düzenleyici moleküller = proteinler, vitaminler, lipitler.

D. Yönetici moleküller = nükleik asitler.

►Enerji verenler :

1-)Kullanım sırasına göre:
Karbonhidratlar - Lipitler - Proteinler

2-)Enerji verme sırasına göre:
Lipitler - Proteinler - Karbonhidratlar


3-)Yapıya katılma sırasına göre:
Proteinler - Lipitler - Karbonhidratlar

►Uzun süre açlık durumunda şu sıra ile    

kullanılırlar;
Karbonhidratlar>Lipitler>Eşeysel organ proteini>Kas proteini>Sinirsel hücre proteini

►Düzenleyiciler:
Proteinler, enzimler ve vitaminler düzenleyici görev yaparlar.
►Kalıtım Bilgisi Taşıyanlar:
Proteinler, enzimler, nükleik asitler kalıtım bilgisi taşıyan gruptur.
Organik bileşikler canlıların karşılama durumuna göre ikiye ayrılırlar:⇒Ototrof Canlılar⇒Heterotrof Canlılar
Organik bileşikler yapısına göre ikiye ayrılırlar:⇒Monomer (Basit) Organik Bileşikler
⇒Polimer (Kompleks) Organik Bileşikler olarak inceleyelim.

1-) Monomer (Basit) Organik Bileşikler►Polimerlerin yapıtaşıdırlar.►Hücre zarından geçebilirler.►Yapıya katılmak veya depo edilmek üzere polimerlere dönüşürler.►Aynı zamanda birbirlerine dönüşebilirler.  ►Suda çözünebilirler ve hücresel solunumda enerji verirler.
⇒Organik bileşiklerin monomerleri farklıdır.►Karbonhidratların monomer türleri (Monosakkaritler): Glikoz, fruktoz ve galaktozdur.►Lipitlerin monomer türleri: Yağ asidi ve gliseroldür.►Proteinlerin monomer türü: Aminoasitler ►Nükleik asitlerin monomer türü: Nükleotitler 
2-) Polimer (Kompleks) Organik Bileşikler

Monomerlerin kimyasal bağlar yaparak bir araya gelmesiyle oluşan organik bileşiklerdir. Monomerler bir araya gelirken enerji gerekir ve su açığa çıkar. Bu tür olaylara dehidrasyon denir.

                  dehidrasyon
(Monomer) n -------------> Polimer + ( n-1 ) H₂O
                     enzim

Tersi olay ise hidroliz adını alır.
►Polimerler ise hücre zarından geçemezler.►Bunlar da su harcayarak (hidroliz) monomerlere dönüşebilirler.►Polimerler hücre içinde sentezlenirler.

Karbonhidratlar

• Vücutta daha çok enerji verici olarak kullanılır.
• Protein ve yağlarda bileşik oluşturarak hücre zarının ve bitkilerde hücre duvarının yapısına katılır.
• Nükleik asitlerin (DNA, RNA) ve ATP`nin yapısına katılır.

Karbonhidratlar içerdikleri basit şeker molekül sayısına göre monosakkaritler, disakkaritler ve polisakkaritler olmak üzere üçe ayrılır.

A. Monosakkaritler:

Karbonhidratların monomerleridir. Daha küçük birimlerine parçalanamazlar. Yani sindirime uğramadan doğrudan kullanılabilirler. Hücre zarından geçebilirler.

Karbon sayısına göre isimlendirilir. Karbon sayısı üç ile sekiz arasında değişir. En önemlileri 5C`lu (pentoz), 6C`lu (heksoz) olanlarıdır.

Riboz, RNA ve ATP; deoksiriboz ise DNA`nın yapısına katılan 5C`lu monosakkaritlerdir. Bunlar hücrede enerji verici olarak kullanılmaz.

6C`lu monosakkaritler glikoz (üzüm şekeri), fruktoz (meyve şekeri) ve galaktoz (süt şekeri) dur. Hepsini kapalı formülü aynıdır. Fakat üç boyutlu yapıları farklıdır. Heksozlar suda çözünür ve tatlıdır.

Hücrelerin enerji elde etmede kullandıkları asıl şekerler heksozlardır, özellikle glikozdur. Glikoza kan şekeri de denir. Vücuda fruktoz ve galaktoz alındığında bunlar karaciğerde glikoza çevrilir ve kana karışır. Ayrıca glikoz önemli moleküllerin sentezinde rol oynar.

B. Disakkaritler:

İki molekül monosakkaritin glikozit bağı ile birleşmesiyle oluşur. Suda çözünür. Küçük moleküller birleşirken su açığa çıkar. Bu olaya dehidrasyon denir.

Canlılarda en çok bulunan disakkaritler; maltoz, sakkaroz (sükroz) ve laktozdur.

Maltoz, Sakkaroz (Sükroz) Ve Laktoz

Maltoz ve sakkaroz bitki hücrelerinde, laktoz hayvan hücresinde üretilir.

Disakkaritler, monosakkaritlere ayrılarak hücre içine alınır. Büyük moleküllerin su katılarak yapı birimlerine ayrıştırılmasına hidroliz denir.

C. Polisakkaritler (Kompleks Şekerler):

Çok sayıda glikozun glikozit bağları ile birleşmesi sonucu oluşan büyük moleküllü karbonhidratlardır.

Canlılarda bulunan en önemli polisakkaritler; nişasta, glikojen, selüloz ve kitindir.

Nişasta: Bitkilerde depo polisakkarittir. Suda çözünmez.

Glikojen: Karbonhidratların hayvansal organizmalarda depo edilmiş şeklidir. Suda çözünür. Hayvansal hücrelerde özellikle karaciğer ve kasların yedek enerji deposudur.

Selüloz: Glikoz moleküllerinin birbirine ters dönerek bağlanması sonucu oluşur. Bitkilerde hücre çeperinin yapısını oluşturur, bağları çok sağlamdır. Hayvanlarda selüloz sindirimi görülmez fakat otçul hayvanların sindirim yollarında yaşayan bazı bakterilerin sentezlediği enzimler yardımı ile selüloz sindirimi yapılır. Selüloz da kitin bulunur.

Kitin: Eklem bacaklıların dış iskeletinin yapısında bulunan azotlu polisakkarittir. Suda çözünmez. Mantarlarda hücre duvarının yapısında da kitin bulunur.