Lipidler (YAĞLAR)

LİPİDLER (YAĞLAR)

Hayvan ve bitki hücrelerinde bulunan, suda çözünmeyen ya da çok az çözünen, organik çözücülerde çözünen, yağ asitlerinin alkollerle teşkil ettikleri esterler.

YAĞLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ

• Yapılarında C, H ve O atomları bulunmaktadır ayrıca N ve P de içerebilirler.
• Vücudun ikinci sıradaki enerji kaynağı lipitlerdir.(ilk karbonhidratlar)
• Lipitler suda ya hiç çözünmez veya az çözünür
• Eter kloroform, aseton gibi organik çözücülerde iyi çözünürler
• Hormonların ve vitaminlerin yapısına da katıldıkları için düzenleyici, enerji verdikleri için besin ve yağ dokuyu oluşturdukları için yapısaldırlar.
• Önemli yağlar 3 tanedir Fosfolipitler , Steroidler ,  Trigliseritler

YAĞLARIN CANLILAR İÇİN ÖNEMİ

• A , D , E , K vitaminleri yağda çözünmektedir bu nedenle yağlar çok önemlidir
• Oksijenli solunumda en çok enerjiyi yağlar verir çünkü hidrojen sayısı daha fazladır
• Oksijenli solunum ile parçalandıklarında çok sayıda metabolik su açığa çıkar bu nedenle kış uykusuna yatan Ayı gibi hayvanlar bol bol yağ depolar kış uykusu boyunca hem enerji hem de su ihtiyaçlarını yağlardan karşılarlar.
• Enerji ihtiyacı için kullanım sırası Karbonhidratlardan hemen sonradır.
• Canlıda organların ve dokuların dışını sararak mekanik etkilere karşı korunmasını sağlarlar deri altındaki yağ tabakası canlının ısı yalıtımını sağlar
• Yağlar enerji verici olarak kullanılmalarının yanında hücre zarının hormonların ve vitaminlerin yapısına katılabildiklerinden yapısal ve düzenleyicidir

1) FOSFOLİPİTLER

Fosfolipitler hücre zarının yapısına katılan lipit çeşitleridir. Hücre zarından yağda çözünen maddelerin daha kolay geçmesinin nedeni de yapısındaki çift katlı fosfolipit tabakasıdır. Yapısında ek olarak adından da analayabileceğiniz gibi Fosfor (P) elementi bulunur.

2) STEROİDLER

• Steroidler ağılıklı olarak hormonların ve vitaminlerin yapısına katılan lipit çeşitleridir.
• Hormonlar ve vitaminler organizma için düzenleyici olarak görev yaptığından steroidler de düzenleyici olmuş olur //düzenleyici nedir? organizmada gerçekleşen büyüme , sindirim , solunum , üreme vb işleri düzenleyip kontrol eden bunların rantabl çalışmasını sağlayan faktörlere düzenleyici deriz. Örneğin Kalsitonin hormonu kandaki kalsiyumun kemiklere geçmesini düzenler. Bazı vitaminler koenzim olarak enzimlerin yapısına katılır ve kimyasal tepkimelerin gerçekleşmesine ciddi katkıda bulunur//
• Örneğin Erkek ve dişi eşey hormonları steroid yapıdadır
• Kolesterol bir steroid çeşididir ve hücre zarının yapısına katılır. Sanırım steroidler konusunda bu kadar bilgi sahibi olmamız yeterli olur.

3) TRİGLİSERİTLER (Basit Yağlar / Nötral Yağlar)

• 1 Trigliserit 3 Yağ Asidi ve 1 Gliserolden oluşur
• Karbonhidrat ve proteinlerden daha çok enerji verir
• Yağ asitleri ve gliserol birbirine ester bağıyla bağlanır
• Nötral yağlar vücudumuzda en çok bulunan yağlardır.
• Nötral yağlar yapısında bulunan Yağ Asitlerinin doymuş veya doymamış olması durumuna göre Doymuş Yağlar ve Doymamış Yağlar şeklinde iki kısıma ayrılmaktadır.

 A) DOYMUŞ YAĞLAR: Hidrojene kimyasal olarak doymuş yağ asitlerinden oluşan tok gözlü yağlar Doymuş Yağlar’dır. Doymuş yağların özellikleri;

• Genellikle hayvansal kaynaklı yağlardır tereyağı,iç yağı gibi..
• Oda sıcaklığında katı haldedirler
• Tok gözlüdürler :)

B) DOYMAMIŞ YAĞLAR: Hidrojene doymamış yağ asitlerinden oluşan aç gözlü yağlardır. Özelliklerine bakalım;

• Genellikle bitkisel yağlardır, ayçiçek yağı, zeytinyağı,fındık yağı , palm yağı vb
• Oda şartlarında sıvı halde bulunurlar

MARGARİNLER Endüstriyel olarak doymamış yapların hidrojene doyurulmasıyla margarinler elde edilir. Örnek olarak ayçiçek yağı doymamış bir yağdır bunu hidrojene doyurduğunuzda katı margarin elde edersiniz. Margarinler yapay olup sağlığa sayısız zararları vardır.

Yağların Önemli Özellikleri

Yağlara farklı kaynaklarda “Lipit” de denmektedir. Dolayısıyla bu ifadeyi gördüğünüzde kastedilenin YAĞ olduğunu anlayın.

Yağlar vücudumuzun ikinci sıradaki enerji kaynaığıdır. İlk olarak karbonhidratları kullanıyoruz sonrasında ise YAĞLAR dan yararlanıyoruz. İkinci olmak bu hayatta her anlamda zor zaten.. bak şimdi şurdan anla olayı, eğer yağlar ilk sırada kullanılsaydı zaten göbek yapmazdık değil mi fazla yediğimizde.. karbonhidratları ilk olarak kullanıyoruz yağlara sıra gelmediği için hep ikinci sırada kalıyor ;) anladın sen olayı.

Lipitlerin bir diğer önemli özelliği ise suyu sevmemeleridir bu nedenle de suda neredeyse hiç çözünmezler. Bunun nedeni ise YAĞLARIN molekül yapısı ile suyun molekül yapısı çok farklıdır yağ molekülleri su sevmeyen bir yapıya sahiptir.

Yağlar vitaminlerin ve hormonların yapısına katılabilir bu nedenledüzenleyici özellikleri vardır.

Yağ molekülleri yağ dokunun yapısına katıldığından aynı zamanda yapısal özelliği de vardır.

Zaten yağların en önemli özelliği BESİN MADDESİ olması, yani enerji verici olarak kullanılmasıdır.

Eğer bir soruda size yağlar için enerji vericidir derse bu doğrudur, yapısaldır derse bu da doğrudur ve son olarak düzenleyicidir derse bu da doğrudur. Yağlarda bu üç özellik de mevcuttur.

Yağlar Canlılar İçin Neden Önemlidir?

1 BAZI VİTAMİNLER SADECE YAĞDA ÇÖZÜNÜR

Bazı vitaminler sadece yağda çözünebilir ve bu vitaminler canlılar için hayati öneme sahiptir. Bu gruptaki vitaminler 5 tanedir, A,D,E,K vitaminleri.. Bu vitaminler yağ olmadan emilemez ve kana karışamaz dolayısıyla eğer yeterli miktarda yağ alımı yoksa veya yağların sentezini sağlayan enzimler çalışmıyorsa organizma A,D,E,K vitaminlerinden yeterli miktarda emilim yapamaz ve bu vitaminlerin eksikliğine bağlı hastalıklar ortaya çıkar. Örneğin A vitamini emilimi yapılamazsa görme bozuklukları ortaya çıkacaktır.

2 YAĞLAR YÜKSEK ENERJİ DEPOSUDUR

Oksijenli solunumda en yüksek miktarda ATP enerjisi yağ monomerlerinden elde edilmektedir. Bunun en önemli nedeni yağlarda hidrojen sayısının karbonhidrat ve proteinlere göre çok daha fazla olmasıdır. Yağlar bir anlamda enerji deposu olarak da düşünülebilir.

3 YAĞLAR METABOLİK SU KAYNAĞIDIR

Yağların en önemli özelliklerinden biri de oksijenli solunum sonucunda parçalanmalarıyla çok sayıda metabolik su molekülünün açığa çıkmasıdır. Bu yüzden bazı hayvanlar kış uykusuna yatmak için bol bol yağ depolar bu yağları kış uykuları boyunca kullanırlar açığa çıkan fazla miktardaki su ise bu canlıların su ihtiyacının karşılanmasında kullanılmaktadır. Kış uykusuna en güzel yatan hayvan ise AYI dır.. AYI deyip geçmeyin yani ;) İyi uyur kerata.. Uyurken de tabi depoladığı yağları kullanmak zorunda ne yapsın hayvan uyurken su içemez, yemek yiyemez değil mi..

Yağların faydalarını saymakla bitiremiyoruz madem bu kadar iyi birşey her gün 1 bardak zeytinyağı içelim diyebilirsiniz :D aman ha.. o kadar yağda hayvan gibi kalori vardır 2 aya kalmaz göbeğinizden ayağınızın ucunu göremezsiniz.. Tabi yağ da yemek lazım ama abartmadan ,fazla abanmadan..

4 YAĞLAR MEKANİK ETKİLERE KARŞI ORGANLARI KORUR

Konuya dönersek arkadaşlar, yağların bir sürü faydasını saydık.. bir faydası da yağlar iç organlarımızı dıştan sarıyor korumak için neyden koruyor peki? Darbelerden, çarpmalardan koruyor… Şimdi sen bir telefon alıyorsun iPhone 6 mesela , kral telefondur bu arada.. bu telefonu korumak için haliyle şöyle sağlam bir kılıf da alman lazım kılıf olmazsa o kadar parayı telefona vermişsin bir düşürürsün Allah muhafaza ekranı falan kırılır sonra sana acısı oturur yüreğine.. o yüzden kılıf olması şart. İç organlarımız emin ol ki senin o İPhone undan bin kat değerli her köşe başında bir karaciğer, bir böbrek bulamazsın.. bunlar kıymetli organlar .. bozulduğunda yedek parçası yok o yüzden bunların üzerinde doğal bir kılıf var YAĞ kılıfı.. korumak için yani.. YAĞLAR sünger gibi yumuşak bir yapıya sahiptir dışına sünger geçirilmiş bir karaciğer düşünün .. işte yağların mekanik etkilere karşı koruması aynen bu şekilde oluyor.